بومی‌گرایی در رساله‌های دکتری فلسفۀ تعلیم و تربیت؛ بررسی دانشگاههای دولتی تهران

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی چیستی فلسفۀ تعلیم و تربیت بومی، شناسایی و اعتباربخشی شاخصهای بومی‌سازی این رشته در ایران و نیز بررسی وضعیت رساله‌های دکتری رشتۀ فلسفۀ تعلیم و تربیت در دانشگاههای دولتی تهران طی سالهای 1396 و 1397 از منظر توجه به مسئلۀ بومی‌سازی انجام شد. روش: در پژوهش حاضر، تمامی رساله‌های دکتری رشتۀ فلسفۀ تعلیم و تربیت دانشگاههای دولتی تهران طی سالهای 1396 و 1397 (16 رساله) از منظر توجه به مسئلۀ بومی‌سازی، با روش توصیفی- تحلیلی ارزیابی شدند تا مشخص شود پژوهشهایی که در این حیطه صورت می‌گیرند تا چه میزان در راستای بومی‌سازی و پاسخ به نیازهای کشور می‌باشند. بدین منظور، ابتدا با روش نظریۀ بنیادی شاخصهای مدّ نظر(9 شاخص) شناسایی و سپس با روش دلفی، اعتبارسنجی شدند. در نهایت، رساله‌ها با توجه به شاخصهای مذکور تحلیل شدند. یافته‌ها: از بین تمام شاخصها، تنها پنج مورد به طور کامل رعایت شده‌اند که شامل بهره‌مندی از میراث علمی بشری در حد امکان، برآوردن نیازها، نظرورزی عالمانه، نوآورانه بودن و مستدل بودن می‌باشند. شاخص انتقادی بودن هم تا حد زیادی رعایت شده است. بعلاوه معلوم شد که در رساله‌های مذکور توجه چندانی به سه شاخص بهره‌مندی از میراث علمی ایرانی- اسلامی، بازسازی میراث علمی ایرانی- اسلامی و اصلاح منابع معرفتی نشده است. نتیجه‌گیری: از کل رساله‌های مورد بررسی، تنها 25/31 درصد رساله‌ها به طور کامل در راه بومی‌سازی این رشته گام برداشته‌اند و بقیه توجه چندانی به مسئلۀ بومی‌سازی و رفع نیازهای بومی کشور نداشته‌اند. به علاوه، آنگونه که باید، مسئلۀ بومی‌سازی در رشتۀ فلسفۀ تعلیم و تربیت در قالب رساله‌های دکتری در دانشگاههای دولتی تهران مورد توجه قرار نگرفته است. این امر علاوه بر از بین بردن سرمایه‌های ارزشمند انسانی و مالی، مانع بزرگی برای دستیابی به هدف والای بومی‌سازی علوم تربیتی خواهد بود. به نظر می‌رسد رفع این مانع می‌تواند مسیر دستیابی به هدف بومی‌سازی علوم انسانی را هموارتر کند.